Có ít nhất 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người. Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia của Mỹ, có khoảng 10% người trưởng thành tại Mỹ mắc chứng ám ảnh sợ, với nhiều nguyên nhân khác nhau. Cùng tìm hiểu ngay bạn có thuộc kiểu nỗi sợ tâm lý nào dưới đây không nhé!

1. Top 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người

Bạn cảm thấy sợ những con bò to lớn, hay kinh hoàng khi nhìn thấy rắn trườn, tổ ong nhiều lỗ? Chà…bạn không đơn độc đâu. Theo Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA), ám ảnh sợ hãi (hay nỗi sợ tâm lý) là rối loạn tâm thần phổ biến nhất ở phụ nữ, và phổ biến thứ hai ở nam giới.

Những nỗi sợ hãi tâm lý này thường bắt nguồn từ thời thơ ấu hoặc giai đoạn thanh thiếu niên, và tiếp tục phát triển nặng hơn ở tuổi trưởng thành. Có nhiều lý do giải thích nguyên nhân vì sao có 10 nỗi sợ tâm lý phổ biến nhất của con người này, bao gồm cả lý thuyết về tiến hóa và thuyết hành vi.

Dù nguyên nhân là gì, ám ảnh sợ hãi là tình trạng có thể điều trị được, có thể làm giảm bớt, và thậm chí loại bỏ hoàn toàn bằng trị liệu thuốc, hoặc các kỹ thuật nhận thức và hành vi. Trước hết, hãy cùng tìm hiểu xem những nỗi sợ bẩm sinh lớn nhất của con người này là gì nhé.

1.1. Hội chứng sợ nhện bẩm sinh Arachnophobia

Arachnophobia là hội chứng sợ nhện và các loài thuộc họ nhện. Việc nhìn thấy một con nhện có thể kích hoạt phản ứng sợ hãi, nhưng trong một số trường hợp, chỉ cần nhìn thấy hình ảnh hoặc có ý nghĩ về một con nhện là cũng đủ để dẫn đến cảm giác sợ hãi và hoảng loạn tột độ (Gerdes et al, 2008). Đây là một trong 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người.

Mặc dù ước tính có khoảng 35.000 loài nhện khác nhau, nhưng chỉ có khoảng hơn chục loài là mối đe dọa thực sự đối với con người. Vậy, tại sao lại có rất nhiều người sợ loài nhện?

Một trong những lời giải thích phổ biến nhất cho chứng ám ảnh sợ động vật này là những sinh vật như nhện, hay tương tự, là mối đe dọa đáng kể đối với tổ tiên của chúng ta. Thời xưa, tổ tiên chúng ta thiếu kiến thức và công cụ y tế để xử lý các vết thương do động vật và côn trùng gây ra. Kết quả là, quá trình tiến hóa này đã góp phần tạo nên khuynh hướng sợ hãi những sinh vật này. Vậy nên, có thể nói, hội chứng sợ nhện là một nỗi sợ khởi nguyên bẩm sinh lớn nhất của con người.

1.2. Ophidiophobia – Chứng sợ rắn: Top 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người

Ophidiophobia là hội chứng sợ rắn. Nỗi ám ảnh sợ tâm lý này khá phổ biến và thường được cho là do nguyên nhân tiến hóa, trải nghiệm cá nhân hoặc từ ảnh hưởng văn hóa. Một số ý kiến cho rằng, vì một số loài rắn có độc nên tổ tiên của chúng ta, những người không thể tránh được mối nguy hiểm đó, nên có nhiều khả năng không thể sống sót và truyền lại cho các thế hệ sau.

Một giả thuyết khác cho rằng, nỗi sợ rắn và các loài động vật tương tự có thể nảy sinh từ nỗi sợ bệnh tật và ô nhiễm bẩm sinh (Milosevic & McCabe, 2015). Nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng, những con vật này có xu hướng gây nên phản ứng ghê tởm. Điều này có thể giải thích vì sao chứng sợ rắn lại phổ biến đến vậy trong khi con người lại có xu hướng không thể hiện nỗi ám ảnh tương tự với các loài động vật nguy hiểm khác như sư tử hoặc gấu.

Xem thêm: Hội chứng sợ bò sát Herpetophobia: Tại sao lại sợ thằn lằn, rắn?

1.3. Hội chứng sợ độ cao Acrophobia

Acrophobia là hội chứng sợ độ cao, ảnh hưởng đến hơn 6% dân số chung (Kapfhammer et al, 2016). Nỗi sợ hãi này có thể dẫn đến các cơn lo âu xâm chiếm và hành vi tránh né những nơi có độ cao như tòa tháp, cầu, tòa nhà cao tầng,…

Trong một số trường hợp, chứng sợ độ cao Acrophobia có thể là kết quả của một trải nghiệm đau thương. Theo đó, nỗi sợ hãi này có thể đã phát triển như một sự thích nghi với môi trường gắn với suy nghĩ hiện tại rằng việc ngã từ độ cao gây ra mối nguy hiểm đáng kể. Kiểu ám sợ này có thể trở nên nghiêm trọng hơn và dẫn đến các cơn hoảng loạn hoặc hành vi tránh né dữ dội.

1.4. Nỗi sợ tâm lý kỳ lạ của con người: Aerophobia – Sợ đi máy bay

Có khoảng 10 – 14% dân số Mỹ trưởng thành mắc Aerophobia, hay hội chứng sợ đi máy bay, mặc dù tai nạn máy bay thực sự rất hiếm gặp (Van Gerwen et al, 2004). Cứ 3 người Mỹ trưởng thành thì có 1 người sợ đi máy bay ở một mức độ nào đó. Một số triệu chứng phổ biến của nỗi sợ hãi đi máy bay bao gồm run rẩy, nhịp tim nhanh và cảm thấy mất phương hướng.

Nỗi sợ bay Aerophobia đôi khi khiến mọi người tránh đi máy bay hoàn toàn. Đây là một trong 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người thường được điều trị bằng liệu pháp phơi nhiễm. Theo đó, thân chủ sẽ học cách dần dần và từng bước làm quen với việc bay (Clark & Rock, 2016). Đầu tiên, thân chủ sẽ bắt đầu bằng cách tưởng tượng mình đang ở trên máy bay, sau đó dần tiến tới việc thực sự ngồi trên một chiếc máy bay. Và, cuối cùng là ngồi suốt trên chuyến bay.

1.5. Chứng sợ chó (Cynophobia)

Cynophobia, hay chứng sợ chó, thường liên quan đến những trải nghiệm cụ thể của cá nhân đó. Chẳng hạn như từng bị chó cắn khi còn nhỏ. Những sự kiện như vậy khá đau thương và có thể dẫn đến phản ứng sợ hãi kéo dài đến tuổi trưởng thành. Nỗi sợ hãi tâm lý này có thể khá phổ biến.

Không chỉ là nỗi sợ hãi bình thường đối với những chiếc răng nanh, hội chứng Cynophobia còn là nỗi sợ hãi phi lý và quá mức, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và hoạt động của một người.

Ví dụ: Một người mắc hội chứng sợ chó Cynophobia có thể cảm thấy không thể đi bộ xuống một con phố nào đó vì họ biết rằng có một con chó sống trong khu phố đó. Sự tránh né này có thể ảnh hưởng đến khả năng hoạt động trong cuộc sống hàng ngày của cá nhân đó. Thậm chí, nó gây khó khăn cho việc đi làm, đi học hoặc các sự kiện khác bên ngoài nhà.

1.6. Hội chứng sợ sấm sét và mưa bão (ánh sáng) Astraphobia

Hội chứng sợ sấm sét tiếng Anh là Astraphobia. Những người mắc chứng ám sợ này trải qua cảm giác sợ hãi tột độ khi gặp phải những hiện tượng liên quan đến điều kiện thời tiết như sấm sét hoặc giông bão, mưa bão. Tương tự các chứng ám sợ khác, triệu chứng của Astraphobia bao gồm run rẩy, tim đập nhanh và hô hấp mạnh.

Khi có sấm sét hoặc giông bão, người mắc Astraphobia có thể cố gắng hết sức tìm chỗ trú ẩn hoặc trốn chạy khỏi điều kiện thời tiết đó. Họ trốn trong chăn, chui vào trong tủ quần áo hoặc phòng tắm.

Người mắc một trong 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người này cũng có xu hướng phát triển mối bận tâm sâu sắc và quá mức với thời tiết. Họ có thể dành cả ngày, thậm chí nhiều ngày, để theo dõi thời tiết ở nơi mình ở, hoặc nơi mình sắp đến, để biết có cơn bão nào sắp xảy ra ở đó hay không. Trong một số trường hợp, nỗi sợ hãi tâm lý này thậm chí có thể dẫn đến chứng sợ khoảng trống. Theo đó, chủ thể sợ gặp phải sấm sét, giông bão đến mức họ không thể rời khỏi nhà.

1.7. Trypanophobia: Hội chứng sợ tiêm chích – Top 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người

Trypanophobia là tên tiếng Anh của hội chứng sợ tiêm chích. Theo ước tính, có đến 20 – 30% người trưởng thành mắc loại ám sợ này (Mclenon & Rogers, 2018). Đây là tình trạng mà đôi khi có thể khiến chủ thể tránh né việc điều trị y tế và bác sĩ. Đây là một trong 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người thường không được điều trị vì chủ thể thường tránh các đối tượng và tình huống kích hoạt nên nỗi sợ của mình.

Khi bắt buộc phải tiêm chích, những người mắc hội chứng Trypanophobia có thể trải qua cảm giác cực kì sợ hãi. Nhịp tim họ tăng cao có thể dẫn đến phải thủ thuật. Một số người thậm chí còn ngất xỉu trong lúc tiêm. Bởi vì những triệu chứng này rất khó chịu, nên người mắc Trypanophobia thường tránh đội ngũ y, bác sĩ kể cả khi họ mắc bệnh.

1.8. Chứng ám ảnh sợ xã hội: Social phobia (Glossophobia)

Nỗi ám ảnh sợ xã hội (Social phobia hay Glossophobia) liên quan đến nỗi sợ hãi các tình huống xã hội. Trong một số trường hợp, những nỗi sợ hãi tâm lý phổ biến này có thể trở nên nghiêm trọng đến mức khiến chủ thể tránh các sự kiện, địa điểm, và những người có khả năng kích hoạt nỗi lo âu của họ (Recognition, Assessment and Treatment NICE Clinical Guidelines, 2013).

Người mắc ám sợ xã hội cũng sợ bị theo dõi hoặc bị làm nhục trước mặt người khác. Ngay cả những hoạt động thường ngày như ăn uống cũng có thể gây lo lắng cho họ. Đây là một trong 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người thường phát triển ở tuổi dậy thì, và có thể kéo dài suốt cuộc đời nếu không được điều trị.

Hình thức phổ biến nhât của chứng ám sợ xã hội là sợ nói trước đám đông. Trong một số trường hợp, Social phobia có thể khiến chủ thể tránh né các tình huống xã hội bao gồm trường học và nơi làm việc, điều này có thể gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và khả năng hoạt động của cá nhân đó. Liệu pháp kích hoạt hành vi trong CBT được cho là có thể can thiệp loại rối loạn lo âu này (Nguyễn Thanh Trúc, 2020).

1.9. Agoraphobia: Chứng sợ không gian rộng rãi hoặc đông đúc

Agoraphobia liên quan đến nỗi sợ hãi khi ở một mình trong một tình huống hoặc nơi mà việc trốn thoát là khó khăn. Loại ám sợ này có thể bao gồm nỗi sợ hãi tâm lý về những khu vực đông đúc, không gian mở hoặc những tình huống có khả năng gây ra cơn hoảng loạn. Chủ thể sẽ bắt đầu tránh né những sự kiện kích hoạt lo âu này, đôi khi, tránh né đến mức họ không thể rời khỏi nơi ở.

Theo Cleverland Clinic, có khoảng 1 – 2% người trưởng thành ở Mỹ mắc hội chứng này. Chứng sợ khoảng rộng Agoraphobia thường phát triển vào giai đoạn cuối tuổi vị thành niên đến giữa những năm 30 tuổi. Nó thường bắt đầu như một cơn hoảng loạn tự phát và bất ngờ. Sau đó, dần phát triển thành các biểu hiện lo lắng về khả năng xảy ra một cơn hoảng loạn khác liên quan đến khoảng rộng.

1.10. Mysophobia: Nỗi sợ tâm lý đối với vi trùng, bụi bẩn và các chất gây ô nhiễm

Mysophobia là một trong 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người có thể dẫn đến việc khiến chủ thể tránh né tiếp xúc thân thể với người khác vì sợ nhiễm bẩn, lạm dụng chất khử trùng, và quá bận tâm đến các báo cáo truyền thông về dịch bệnh bùng phát. Đúng vậy, Mysophobia là tên tiếng Anh của hội chứng ám sợ vi trùng, bụi bẩn và các chất gây ô nhiễm.

Nó có thể chủ thể phải lao vào việc dọn dẹp, bắt buộc rửa tay quá mức, thậm chí tránh né những thứ hoặc tình trạng được coi là bẩn. Trong một số trường hợp, nỗi ám ảnh tâm lý này có thể liên quan đến hội chứng ám ảnh cưỡng chế (OCD). Họ có thể tránh né mạnh mẽ những khu vực có nhiều vi trùng, như phòng khám bác sĩ, phương tiện di chuyển công cộng, trường học, hiệu thuốc,…

2. Phân loại 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người

Những nỗi sợ tâm lý phổ biến này dẫn đến ám sợ rõ rệt và có thể dẫn đến các triệu chứng như chóng mặt, buồn nôn và khó thở. Trong một số trường hợp, chúng có thể “leo thang” trở thành cơn hoảng loạn.

Trong số 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người trên đây, ám ảnh sợ xã hội (rối loạn lo âu xã hội) và chứng sợ khoảng rộng nằm trong danh mục rối loạn lo âu riêng biệt. Trong khi đó, 8 nỗi sợ lớn nhất của con người còn lại được coi là “ám ảnh sợ cụ thể”, nghĩa là chúng có liên quan đến một đối tượng hoặc tình huống cụ thể.

Nhìn chung, những nỗi sợ hãi tâm lý của con người này đều có biểu hiện đặc trưng chung là nỗi sợ hãi mãnh liệt hoặc cực độ đối với môi trường, động vật, tiêm chích và máu, hoặc một số tình huống nhất định.

3. Cách vượt qua 10 nỗi sợ tâm lý phổ biến nhất của con người

Nếu đang trải qua một trong 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người đã kể trên, dưới đây là một số cách có thể giúp bạn vượt qua sự sợ hãi và lo lắng của mình.

• Dành thời gian nghỉ ngơi: Khi tràn ngập nỗi sợ hãi hoặc lo lắng, bạn sẽ không thể suy nghĩ rõ ràng. Do đó, điều đầu tiên bạn cần làm là dành thời gian nghỉ ngơi để cơ thể bạn có thể bình tĩnh lại. Hãy tham khảo những cách tĩnh tâm để giảm stress và lo âu hữu ích.
• Học các kỹ thuật thở để qua cơn hoảng loạn: Nếu cảm thấy nhịp tim nhanh hơn, hoặc lòng bàn tay đổ mồ hôi, tốt nhất là bạn nên học kỹ thuật kiểm soát hơi thở. Hãy thử đặt lòng bàn tay lên bụng và thở chậm, sâu, và đều.
• Đối mặt với nỗi sợ hãi của bạn: Trốn tránh nỗi sợ hãi chỉ khiến chúng trở nên đáng sợ hơn. Dù nỗi sợ của bạn là gì, nhưng khi đối mặt với nó, nó sẽ bắt đầu mờ dần.
• Tưởng tượng điều tồi tệ nhất: Hãy thử hình dung điều tồi tệ nhất có thể xảy ra, như là cơn hoảng loạn hoặc lên cơn đau tim. Sau đó, tưởng tượng mình đang ở trong tình huống đó và làm quen dần với cảm giác ấy. Hãy tìm cách trấn tĩnh lại và vượt qua nỗi sợ hãi ấy, điều này giúp bạn dễ dàng thực hành thành công hơn trong thực tế.
• Hình dung về nơi hạnh phúc: Hãy dành chút thời gian để nhắm mắt lại, tưởng tượng ra một nơi an toàn và đem lại cho bạn cảm giác thư thái. Đó có thể là hình ảnh bạn đi dạo trên bãi biển xinh đẹp, hoặc đang cuộn mình trên giường với chú mèo đáng yêu bên cạnh. Hãy để những cảm xúc tiêu cực của bạn được xoa dịu cho đến khi bạn cảm thấy thư thái hơn.

Xem thêm:

• Trị liệu nhận thức hành vi (CBT): Tổng quan nội dung tiếp cận chính
• Liệu pháp kích hoạt hành vi là gì: Tổng quan lý thuyết và ứng dụng
• Top 15 phòng khám tâm lý ở TPHCM tốt và uy tín nhất

4. Những nỗi sợ kỳ lạ khác của con người

Ngoài 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người đã giới thiệu ở trên, còn một số kiểu ám sợ khác mới được khám phá trong nhiều năm gần đây. Bao gồm:

• Nomophobia: Đây là nỗi sợ khi không có điện thoại ở bên mình.
• Trypophobia: Hội chứng sợ lỗ hoặc các vết lồi, chi tiết nhỏ.
• Dentophobia: Là hội chứng sợ hãi nha sĩ và việc điều trị nha khoa.
• Bibliophobia: Hội chứng sợ hãi tâm lý với sách và việc đọc.
• Caligynephobia: Hội chứng sợ hãi thầm kín của con người đối với phụ nữ đẹp.
• Blatophobia: Hội chứng ám ảnh sợ gián.
• Eisoptrophobia hoặc catoptrophobia: Hội chứng sợ gương soi hoặc chứng sợ quang phổ.
• Ergophobia: Hội chứng sợ làm việc hoặc nơi làm việc.
• Somniphobia hoặc hypnophobia: Hội chứng sợ ngủ.
• Thanatophobia: Hội chứng sợ chết tột độ hoặc sợ giai đoạn hấp hối.
• Chaetophobia: Hội chứng sợ tóc trên cơ thể của mình hoặc chứng sợ tóc buông xõa.
• Oikophobia: Hội chứng sợ và có ác cảm với những đồ dùng, vật dụng và môi trường xung quanh nhà ở.
• ​Panphobia: Là hội chứng sợ tất cả mọi thứ.
• Ablutophobia: Là hội chứng sợ sạch sẽ.
• Aquaphobia: Hội chứng sợ nước.
• Coulrophobia: Nỗi sợ liên quan những chú hề.
• Phagophobia: Chứng sợ nuốt, là một loại ám ảnh tương đối hiếm gặp. Nó đôi khi bị nhầm lẫn với pseudodysphagia (chứng sợ mắc nghẹn).
• Verbophobia: Chứng sợ một số từ nhất định, thuộc danh mục Ảm ảnh cụ thể. Họ thậm chí có thể cảm thấy khó chịu khi xem một bộ phim có phụ đề.
• Pyrophobia: Hội chứng sợ lửa.
• Hippopotomonstrosesquippedaliophobia: Hội chứng sợ những từ dài, mặc dù đây là một trong những từ dài nhất trong từ điển!
• Androphobia: Hội chứng sợ đàn ông.
• Nyctophobia: Là hội chứng sợ bóng tối.
• Octophobia: Là hội chứng sợ số 8 dữ dội và phi lý.
• Loukoumaphobia: Là chứng sợ bánh rán.
• Deipnophobia: Nỗi sợ hãi những cuộc trò chuyện khi ăn uống trong bữa tối.

Ám ảnh sợ là một trong những rối loạn tâm lý – tâm thần phổ biến nhất và có thể gây nên ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động và sức khỏe của một người. Trên đây là top 10 nỗi sợ phổ biến nhất của con người cùng một số kiểu sợ hãi tâm lý kỳ lạ khác mà PsyCare.com.vn đã tổng hợp. Những nỗi sợ hãi này có thể được điều trị an toàn và hiệu quả bằng trị liệu tâm lý, uống thuốc hoặc kết hợp cả hai. Nếu đang trải qua những tình trạng tương tự, bạn hãy liên hệ phòng khám tâm lý để được can thiệp kịp thời và phù hợp nhé!